ikSoms zie je iets op tv wat onverwacht binnenkomt. Zo keek ik laatst een aflevering van Het Mooiste Meisje van de Klas. De aflevering ging over Noi, een danseres die op haar zeventiende te horen kreeg dat ze een zeldzame spierziekte had. Haar toekomst als danseres hing aan een zijden draadje. De enige kans op herstel was een ingrijpende operatie: haar borstbeen werd doorgezaagd en weer aan elkaar gezet met metalen ringen.
Twintig jaar later staat Noi nog altijd op het podium. Ze danst. Ze werkt als stuntvrouw in films en televisieseries. Ze beweegt vrij en krachtig, vol leven. Wat me raakte, was niet alleen haar verhaal. Het was een foto. Een beeld waarin ze vol trots en zonder aarzeling haar litteken liet zien.
En dat litteken… dat heb ik ook.
Kwetsbaarheid
Ik herkende het meteen. Hetzelfde spoor, recht over het midden van haar borst. Ook mijn borstbeen is met metalen ringen aan elkaar gezet. Ik zag dat laatst voor het eerst op een röntgenfoto. Zo concreet, technisch ook. En tegelijkertijd zo kwetsbaar.
Van de operatie ben ik goed van hersteld, fysiek gezien. De wond groeide netjes dicht. Mijn lijf deed wat het moest doen. En toch wist ik niet goed wat ik aan moest met dat litteken.
In de eerste periode na de operatie was het gelukkig winter. Ik kon het verbergen onder kleding, en dat deed ik ook. Alleen een paar mensen wisten van de operatie. Ik vertelde er nauwelijks over. Niet omdat ik het geheim wilde houden, maar omdat ik bang was voor de gevolgen.
Ik ben zzp’er en dacht; stel je voor dat klanten me niet meer capabel vinden. Stel je voor dat ze denken dat ik niet sterk genoeg ben. Terwijl ik natuurlijk alles op alles zette om wél sterk genoeg te zijn.
Zelfbeeld
Ik wilde superwoman zijn. Altijd sterk. Altijd beschikbaar. Altijd vol energie. En als ik eerlijk ben, kwam dat verlangen helemaal niet voort uit kracht. Het kwam voort uit angst. Uit pleasegedrag. Ik wilde meedoen. Sterker nog: ik wilde bewijzen dat ik het méér dan waard was om mee te doen. Dat ik gezien mocht worden, bestaansrecht had, ertoe deed.
Een litteken paste niet in dat plaatje. Een litteken was zichtbaar bewijs dat ik níét onaantastbaar was. Ik verborg het litteken onder mijn kleding. Dat was een ongemakkelijke periode, mede omdat ik bij alles moest nadenken of het litteken zichtbaar was. Dat beperkte ook mijn kledingkeuze.
Ik probeerde gewoon weer “door te pakken”, zoals ik altijd had gedaan. Maar onder die sterke buitenkant groeide onzekerheid, twijfel, schaamte en angst.
Littekenschaamte
Wat ik toen voelde, is wat je littekenschaamte zou kunnen noemen. De schaamte over een zichtbaar litteken op je lichaam. Maar het gaat eigenlijk nooit alleen over dat litteken. Het gaat over wat het litteken vertegenwoordigt. Bij mij was het een constante herinnering aan het feit dat ik een tijdje niet alles aankon. Dat ik kwetsbaar was. Dat ik ziek was geweest. En dat voelde als falen. Niet rationeel, natuurlijk — maar emotioneel.
Ik voelde me ongemakkelijk in mijn eigen lijf. Ik wist letterlijk niet wat ik met dat stuk van mijn lichaam aan moest.Ik heb zelfs een project bedacht om littekens te bedekken. Achteraf gezien was dat misschien wel een manier om controle terug te krijgen. Als ik het mooi kon maken, kon ik het misschien ook accepteren.
Maar dan die foto van Noi. Zij liet datzelfde litteken zien omdat het bij haar hoort. Niks geen littekenschaamte. Het doet geen afbreuk aan haar vrouw-zijn, haar kracht, haar schoonheid maar maakt er juist deel van uit. Prachtig! Er gebeurde er iets bij mij. Een gevoel van herkenning, erkenning en ook bewondering voor deze powervrouw Noi.
Ik draag al weer een tijdje gewoon wat ik aan wil trekken en laat mijn kledingkeuze niet meer afhangen van de zichtbaarheid van mijn litteken. Ik verstop het niet meer. Wanneer anderen er iets van zouden vinden, zegt dat meer over hen dan over mij.
Door deze aflevering met Noi en vooral die foto, besefte ik me des te meer dat mijn litteken bij mij hoort. Dat ik enorm blij ben dat we vandaag de dag de technologie hebben die ervoor gezorgd heeft dat ik mag leven. Het is voor mij een blijvende herinnering dat ik mag bestaan.
Heb jij last van littekenschaamte?
Schaamte wordt kleiner als we haar mogen benoemen. Als we merken dat we niet de enigen zijn. Dat iedereen een verhaal heeft. Zo ging dat bij mij, mijn schaamte verdween toen ik erover ging praten en de situatie ging accepteren. Dat maakte dat ik er anders naar ging kijken en het kon omdraaien naar iets positiefs.
Littekens zijn niet raar. Ze zijn menselijk. Ze vertellen een verhaal en jij bepaalt hoe dat verhaal verder gaat.
Misschien durf je erover te praten met iemand die je vertrouwt. Misschien durf je op een dag een kledingstuk te dragen dat je eerder vermeed. Misschien kijk je in de spiegel en zie je niet alleen het litteken, maar ook alles wat je sindsdien hebt doorstaan. En misschien, heel misschien, voel je dan; Ik ben niet minder. Ik ben niet gebroken. Ik ben niet mijn litteken. Maar het hoort wél bij mijn verhaal. En dat verhaal mag verteld worden.
♥ Pauline