We leven in een tijd waarin psychisch verzuim toeneemt. Dat is geen nieuwtje meer. Wie regelmatig het nieuws volgt, ziet steeds vaker berichten verschijnen over mensen die uitvallen door stress, burn-out, overbelasting of zelfs verveling. Zo verscheen er onlangs een artikel over de toename van psychisch verzuim op de werkvloer. De auteur stelt daarin onder andere de vraag of een dagje thuisblijven nog wel voldoende helpt als structurele stress zich opstapelt.
Het artikel raakt aan een groter thema. Niet alleen in werksituaties, maar ook privé nemen de mentale uitdagingen toe. Denk aan het zorgen voor een zieke ouder of grootouder, het combineren van een drukke baan met een gezin, of het dealen met persoonlijke tegenslagen zoals verlies, scheiding of gezondheidsproblemen. En de vraag die daar steeds nadrukkelijker bij opkomt is: kunnen we dit voor zijn? Kunnen we leren om sterker te staan, voordat het misgaat?
De kracht van preventie
De gezondheidszorg, het onderwijs, bedrijven: allemaal zoeken ze naar manieren om mensen mentaal gezond te houden. Toch is preventie vaak een ondergeschoven kindje. We grijpen pas in als de schade zichtbaar wordt – als iemand zich ziekmeldt, huilend op de werkvloer staat of wekenlang niet uit bed komt. Terwijl er in veel gevallen al eerder signalen waren. Vermoeidheid. Prikkelbaarheid. Verminderde concentratie. Geen zin meer in sociale dingen. Slapeloosheid. Verveling. Onrust.
De grote vraag is: wat kunnen we zélf doen, voordat het zover komt?
Niet om nog meer ‘moeten’ toe te voegen aan ons toch al volle hoofd. Maar juist om ruimte te maken. Voor herstel, voor rust, voor regie.
Want als je leert hoe je goed voor jezelf kunt zorgen – op tijd, niet pas als het te laat is – dan sta je steviger. Ook als het stormt.
Goed voor jezelf zorgen is geen luxe
Veel mensen zorgen goed voor anderen, maar vergeten zichzelf. Zeker als je bijvoorbeeld mantelzorger bent voor je oma, of voor een kind met extra zorgvragen, of wanneer je werk alles van je vraagt. De neiging om door te blijven gaan, om sterk te willen zijn, is begrijpelijk. Maar het heeft een prijs. Geen mens is onuitputtelijk.
Zelfzorg is géén egoïsme. Het is de meest duurzame vorm van verantwoordelijkheid. Je tank op tijd vullen, zodat je kunt blijven geven – zonder op te branden.
Dat kan op heel simpele manieren beginnen:
– Op tijd pauze nemen, ook als je ‘nog niet klaar’ bent.
– Wandelen, ademen, even helemaal niks.
– Iets eten dat voedt in plaats van vult.
– Slapen als prioriteit behandelen.
– Hulp vragen als je merkt dat je overloopt.
– Je grenzen serieus nemen.
Jezelf voorbereiden op tegenslag
Wat we vaak vergeten, is dat zelfzorg ook werkt als voorbereiding. Je weet dat het leven niet altijd makkelijk is. Er komen momenten waarop je oma achteruitgaat, waarop het werk piekt, waarop je relatie onder druk staat. We noemen dat ‘levensgebeurtenissen’ – en ze zijn onvermijdelijk.
De vraag is niet óf je ermee te maken krijgt, maar hoe je jezelf erop voorbereidt. Hoe bouw je een basis van veerkracht waarop je kunt terugvallen?
Dat begint bij het ontwikkelen van ritme en herstelmomenten in je dagelijks leven. Niet pas als de spanning al te hoog is, maar structureel. Denk aan vaste rustpunten, een avond in de week voor jezelf, een ochtendroutine die je helpt focussen, of het wekelijks bijhouden van hoe je je voelt.
Het klinkt eenvoudig. Maar juist die eenvoudige dingen worden vaak als eerste geschrapt als het druk wordt – terwijl ze dan het hardst nodig zijn.
Het gesprek aangaan ook als het nog goed gaat
Een ander belangrijk onderdeel van preventie is openheid. In het eerdergenoemde artikel wordt terecht opgemerkt dat een dagje vrij nemen vaak symptoombestrijding is. Wat we nodig hebben, is ruimte om het échte gesprek te voeren – over hoe het écht met je gaat. Niet alleen als het al te laat is, maar juist daarvoor.
Durven zeggen dat je het zwaar hebt, dat je twijfelt, moe bent, even geen energie meer hebt voor je werk of mantelzorg. Daar is moed voor nodig. Maar het is die openheid die ervoor zorgt dat je op tijd kunt bijsturen.
Wat als je het toch te laat merkt?
En ja – soms ga je toch over je grens. Omdat het leven even te veel vraagt. Omdat je te lang bent doorgegaan. Omdat je geen keuze had. Dat gebeurt. Ook dan is er geen reden voor schaamte. Sterker nog: dat moment kan een kantelpunt zijn. Een uitnodiging om het anders te gaan doen.
Misschien herken je jezelf wel in het beeld uit het artikel: iemand die “even thuisblijft”, maar merkt dat die ene dag geen verschil meer maakt. Omdat de emmer te vol zit. Dan helpt het niet om alleen te rusten. Dan is het tijd om te herstellen. Om hulp te zoeken, gewoontes aan te passen, opnieuw te leren luisteren naar wat je nodig hebt.
De les voor ons allemaal
Wat de opinies, onderzoeken en cijfers ook zeggen: uiteindelijk begint het bij onszelf. Niet bij beleid of protocollen, maar bij de vraag: Hoe wil ik me voelen? Wat heb ik nodig om me goed te voelen? En wat kan ik vandaag doen om daar naartoe te bewegen?
Dat is geen grootse transformatie. Het zit hem vaak in iets kleins. Je telefoon een uur eerder uit. Die afspraak afzeggen waar je eigenlijk geen zin in had. Een glas water drinken. Vijf minuten stilte pakken. De lat een beetje lager leggen. Een eerlijk gesprek voeren met iemand die je vertrouwt.
Juist die kleine keuzes maken het verschil op lange termijn.
Leren koorddansen
Het artikel op NU.nl roept terecht vragen op over hoe we omgaan met mentale uitval. Is een dagje thuisblijven genoeg? Of zijn we toe aan een fundamentelere verschuiving in hoe we omgaan met stress, verantwoordelijkheid en zelfzorg?
Wat ons betreft is het tijd voor die verschuiving.
Zorg goed voor jezelf. Niet pas als het misgaat, maar juist nu – om straks sterker te staan. Voor jezelf, voor je werk, voor je oma, voor wie dan ook.
Want als een koorddanser word je voortdurend uitgedaagd om jouw evenwicht te vinden. En dat wordt een stuk makkelijker met een goede basis. Zelfzorg is die basis. Het is geen luxe, maar een noodzaak om in balans te blijven, ook als het leven begint te schudden.
Wil je hiermee aan de slag? In de Holi Me Kennisbank vind je verdiepende blogs, ervaringsverhalen en oefeningen die je helpen jouw fundament te versterken. Zodat je niet alleen kunt blijven staan – maar ook kunt blijven gaan.